واکاوی آماری تواتر و تداوم روزهای یخ‌بندان در استان خراسان جنوبی با بهره‌گیری از مدل زنجیرة مارکوف

امواج سرما و یخ‌بندان از مهم‌ترین پدیده‌های طبیعی است که بیشتر در دورة سرد سال اتفاق می‌افتد. آنچه در این ‌بین سبب توجه به این پدیده شده، بازخوردهای آن در طبیعت و زندگی انسان است که گاه تنش‌های شدید منفی و گاه بازخوردهای مناسبی را در پی داشته است؛ به‌ویژه اینکه گاهی از الزامات بخشی از مراحل کشاورزی و باغداری است. هدف از پژوهش حاضر، واکاوی یخ‌بندان‌های روزانة استان خراسان جنوبی به تفکیک ماهیانه و فصلی است؛ بدین منظور از داده‌های کمینة دمای روزانة ایستگاه‌های همدید استان طی دورة آماری 2014-1988 و برای بررسی احتمال رخداد و تواتر یخ‌بندان‌ها از روش زنجیرة مارکوف مرتبة یک بهره برده شد. در ادامه، تداوم 2 تا ۵ روزة یخ‌بندان نیز واکاوی شد. یافته‌های پژوهش نشان داد ایستگاه همدید قائن در شمال و پس از آن ایستگاه بیرجند در مرکز استان با بیشینة رخداد یخ‌بندان و درنتیجه بیشینة تداوم آن در استان خراسان جنوبی همراه بوده است. در این ‌بین ایستگاه نهبندان کمینة احتمال رخداد یخ‌بندان را تجربه کرده است. تداوم دو روزة یخ‌بندان در تمامی ایستگاه‌ها، کمینة دورة بازگشت را نشان دادند که گویای پایایی و تداوم کمتر روزهای یخ‌بندان در خراسان جنوبی است. تمامی ایستگاه‌های واکاوی‌شده در منطقة مدنظر از زنجیرة مارکوف مرتبة اول پیروی می‌کنند. از این ‌بین فقط ایستگاه نهبندان از این امر مستثنی شده که پدیدة یخ‌بندان را تجربه نکرده است؛ به بیان دیگر وقوع روز یا روزهای یخ‌بندان به شرایط اقلیمی روزهای گذشته وابسته است. آغاز یخ‌بندان‌های پاییزة استان خراسان جنوبی در ماه نوامبر (آبان) بوده که به نخستین یخ‌بندان‌های پاییزه معروف است. شروع یخ‌بندان‌های زمستانة استان نیز در ماه ژانویه (دی) بوده است. بیشینة سیکل هوایی یخ‌بندان در ماه اکتبر (مهر) در ایستگاه قائن با حدود 058/0 و سپس در ماه نوامبر (آبان) در ایستگاه‌های فردوس و بشرویه به ترتیب با حدود 05/0 و 043/0 رخ داده است. یافته‌های این پژوهش نقش نواحی کوهستانی و مرتفع را در تواتر و تداوم یخ‌بندان در این گسترة جغرافیایی تأیید می‌کند.